Nörogelişimsel Bozukluklar

Otizm Spektrum Bozukluğu, sosyal etkileşim ve iletişimde zorluklarla, tekrarlayıcı davranışlar ve ilgi alanlarının sınırlılığıyla karakterizedir. Spektrumun farklı noktalarında çeşitli semptomlar ve şiddet dereceleri görülebilir. Otizm Spektrum Bozukluğu, dil gelişimi bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu ve diğer nörogelişimsel bozukluklardan ayırt edilmelidir.

Otizm, genellikle erken çocukluk döneminde başlar. Genetik faktörler ve çevresel etkilerin etkileşimi, risk faktörlerini oluşturabilir.

Otizm Spektrum Bozukluğu olan bireylerde aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Sosyal etkileşimde zorluklar
• İletişim becerilerinde gecikmeler veya eksiklikler
• Sınırlı, tekrarlayıcı davranışlar ve ilgi alanları

Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı koymak için DSM-5 tarafından belirlenen temel kriterler şunlardır:

• Sosyal iletişim ve etkileşimde bozulma.
• Sınırlı ve tekrarlayıcı davranışlar veya ilgi alanları.
• Semptomların erken çocukluk döneminde başlaması.

Otizm Spektrum Bozukluğu yönetimi, erken müdahale, özel eğitim programları, davranış terapileri ve dil terapilerini içerebilir. Otizm Spektrum Bozukluğu, erken ve uygun müdahalelerle bireylerin iletişim ve yaşam becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
• Doyle-Thomas, K. A. R., Duerden, E. G., Taylor, M. J., Lerch, J. P., Soorya, L. V., Wang, A. T., Fan, J., Hollander, E., & Anagnostou, E., (2013). Effects of age and symptomatology on cortical thickness in autism spectrum disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 7(1), 141-150.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, dikkat, hiperaktivite ve dürtüsellikte sürekli zorluklarla karakterizedir. Bu bozukluk, genellikle çocukluk döneminde başlar ancak yetişkinlikte de devam edebilir. DEHB, anksiyete bozuklukları, öğrenme bozuklukları ve diğer nörogelişimsel bozukluklardan ayırt edilmelidir.

DEHB çocukluk dönemi nörogelişimsel bozukluklarının en yaygın olanıdır. Genetik faktörler ve çevresel etkilerin etkileşimi risk faktörlerini oluşturabilir.

DEHB olan bireylerde aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Dikkat dağınıklığı ve odaklanma zorluğu
• Hiperaktivite, hareket etme ihtiyacı
• Dürtüsellik, düşünmeden davranma

DEHB tanısı koymak için DSM-5 tarafından belirlenen temel kriterler şunlardır:

• Dikkat dağınıklığı ve odaklanma zorluğu.
• Hiperaktivite ve dürtüsellik semptomları.
• Semptomların farklı yaş dönemlerinde görülmesi.

DEHB yönetimi, bilişsel davranış terapileri, ilaç tedavileri ve eğitim programları içerebilir. DEHB’li bireylerde uygun tedavi ve destek ile semptomların hafifletilmesi ve işlevselliğin artırılması mümkündür.

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
• Barkley, R. A., & Murphy, K. R., (2006). Attention-deficit hyperactivity disorder: A clinical workbook (3rd ed.). The Guilford Press.

Tik Bozukluğu, tekrarlayıcı, istem dışı hareketler ve sesler ile karakterizedir. Bu tikler zamanla değişebilir ve semptomların şiddeti farklılık gösterebilir. Tik Bozukluğu, diğer hareket bozuklukları, obsesif-kompulsif bozukluk ve diğer nörogelişimsel bozukluklardan ayırt edilmelidir.

Tik Bozukluğu genellikle çocukluk döneminde başlar. Genetik yatkınlık ve çevresel faktörler riski artırabilir.

Tik Bozukluğu olan bireylerde aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• İstem dışı ve tekrarlayıcı kas hareketleri
• İstem dışı ve tekrarlayıcı sesler
• Tiklerin şiddeti ve tipi değişebilir

Tik Bozukluğu tanısı koymak için DSM-5 tarafından belirlenen temel kriterler şunlardır:

• En az bir adet motor tik veya bir adet sesli tikin mevcut olması.
• Tiklerin en az 1 yıl süreyle varlığını sürdürmesi.

Tik Bozukluğu yönetimi, davranış terapileri, ilaç tedavileri ve destekleyici yaklaşımları içerebilir. Tik Bozukluğu, zamanla kendiliğinden hafifleyebilir. Tedavi ve yönetim stratejileri semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
• Lin, Wu, MLIS, (2005). Tourette syndrome. Journal of Consumer Health on the Internet, 9(1), 45-54.

Motor Bozukluk, kas kontrolünde ve hareketlerde ortaya çıkan sorunlarla karakterizedir. Bu bozukluklar genellikle çocukluk döneminde başlar ve hareket yeteneklerini etkileyebilir. Motor Bozuklukları, kas hastalıkları, nörolojik bozukluklar ve diğer nörogelişimsel bozukluklardan ayırt edilmelidir.

Motor Bozuklukları farklı çeşitlilikte görülebilir ve genellikle nörogelişimsel faktörler ve genetik yatkınlıkla ilişkilendirilir.

Motor Bozuklukları olan bireylerde aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Hareketlerin koordinasyonunda zorluklar
• İstem dışı veya isteksizce kas kasılmaları
• Yürüme, koşma ve günlük aktivitelerde zorluklar

—

Motor Bozuklukları yönetimi, fizyoterapi, konuşma terapisi, rehabilitasyon ve destekleyici yaklaşımları içerebilir. Motor Bozuklukları, tedavi ve yönetim stratejileriyle semptomların hafifletilmesi ve işlevselliğin artırılması mümkün olabilir.

• Respondek, G., Roeber, S., Kretzschmar, H., Troakes, C., Al-Sarraj, S., Gelpi, E., Gaig, C., Chiu, W. Z., van Swieten, J. C., Oertel, W. H., & Höglinger, G. U., (2013). Accuracy of the national institute for neurological disorders and stroke/society for progressive supranuclear palsy and neuroprotection and natural history in Parkinson plus syndromes criteria for the diagnosis of progressive supranuclear palsy. Movement Disorder, 28, 504-509.

İletişim Bozuklukları, dil gelişiminde ve iletişim becerilerinde sorunlarla karakterizedir. Bu bozukluklar bireylerin konuşma ve anlama yeteneklerini etkileyebilir. İletişim Bozuklukları, işitme kaybı, diğer nörogelişimsel bozukluklar ve dil gelişimi bozukluklarından ayırt edilmelidir.

İletişim Bozuklukları genellikle çocukluk döneminde başlar. Genetik yatkınlık, nörogelişimsel faktörler ve çevresel etkiler risk faktörlerini oluşturabilir.

İletişim Bozuklukları olan bireylerde aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Dil gelişiminde gecikme veya eksiklikler
• Sosyal etkileşimde güçlükler
• İletişim kurma ve anlama zorlukları

—

İletişim Bozuklukları yönetimi, dil ve konuşma terapileri, özel eğitim programları ve destekleyici yaklaşımları içerebilir. İletişim Bozuklukları, erken müdahale ve uygun terapiler ile bireylerin iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
• Yuri Agrawal, MD, MPH and others, Aging, Vestibular Function, and Balance: Proceedings of a National Institute on Aging/National Institute on Deafness and Other Communication Disorders Workshop, The Journals of Gerontology: Series A, Volume 75, Issue 12, December 2020, Pages 2471–2480, https://doi.org/10.1093/gerona/glaa097

Özgül Öğrenme Bozukluğu, bireyin belirli beceri alanlarında (örneğin okuma, yazma veya matematik) ortalamanın altında performans sergilemesi ile karakterizedir. Bu bozukluk, genellikle çocukluk döneminde fark edilir. Özgül Öğrenme Bozukluğu, düşük zeka seviyesi, genel öğrenme bozukluğu ve diğer nörogelişimsel bozukluklardan ayırt edilmelidir.

Özgül Öğrenme Bozukluğu genellikle çocukluk döneminde başlar. Genetik faktörler, nörogelişimsel faktörler ve çevresel etkiler risk faktörleri arasında yer alabilir.

Özgül Öğrenme Bozukluğu olan bireylerde aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Okuma, yazma veya matematik becerilerinde ortalamanın altında performans
• İstenilen seviyede okuma, yazma veya matematik becerisi kazanmada güçlükler

Disleksi: Disleksi, okuma ve yazma becerilerinin gelişiminde zorluk yaşanmasıyla karakterize edilen bir öğrenme güçlüğüdür. Disleksi olan bireyler harf ve sesleri tanıma, harfleri sıralama, kelimeleri ayırt etme gibi dil tabanlı görevlerde zorlanabilirler. Disleksi, genellikle zekâ düzeyinden bağımsız olarak ortaya çıkabilir ve öğrenme sürecini etkileyebilir.

Disgrafi: Disgrafi, yazma becerilerinin gelişiminde zorluk yaşanan bir öğrenme güçlüğüdür. Disgrafi olan bireyler harf ve sayıları düzgün bir şekilde yazma, yazarken düşünceleri organize etme, el yazısını anlaşılır biçimde ifade etme gibi konularda güçlük çekebilirler. Bu durum, genellikle dil ve beyin koordinasyonunu etkileyen faktörlerden kaynaklanır.

Diskalkuli: Diskalkuli, matematiksel becerilerin gelişiminde zorluk yaşanan bir öğrenme güçlüğüdür. Diskalkuli olan bireyler, sayıları anlama, matematiksel işlemleri yapma, matematiksel ilişkileri anlama gibi konularda güçlük çekebilirler. Bu durum, genellikle sayısal ve matematiksel kavramları anlama ve işleme yeteneğini etkileyen faktörlerden kaynaklanır.

Özgül Öğrenme Bozukluğu yönetimi, özel eğitim programları, bireyselleştirilmiş öğrenme stratejileri ve destekleyici yaklaşımları içerebilir. Özgül Öğrenme Bozukluğu, uygun eğitim ve destek ile bireylerin beceri alanlarını geliştirmelerine yardımcı olabilir.

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
• Lyon GR. Research Initiatives in Learning Disabilities: Contributions from Scientists Supported by the National Institute of Child Health and Human Development. Journal of Child Neurology. 1995;10:S120-S126. doi:10.1177/08830738950100S126